Zwiększenie wydajności

Wydajność posiadanego komputera bywa rzeczą ważną. Niedobór wydajności odczuwamy dopiero gdy chcemy kompresować filmy grać w najnowsze gry czy zająć się profesjonalną obróbką grafiki. W tym artykule postaramy się wydobyć więcej z naszego komputera a przy okazji odmulić nasz sprzęt.

Standardowe konfiguracje komputerów są zwykle bardzo odległe od osiągalnego dla nich maksimum wydajności. Wynika to przede wszystkim stąd, że producenci sprzętu jako podstawowe ustawienia wszystkich parametrów stosują te, które zapewniają maksymalną stabilność, a także maksymalną tolerancję parametrów poszczególnych elementów czy podsystemów (Dlatego tak wiele osób zajmuje się podkręcaniem chociażby procesorów czy kart graficznych). Tak przygotowany komputer pracuje wprawdzie stabilnie, jednak jego możliwości pozostają niewykorzystane. Zmieniając samodzielnie ustawienia parametrów Setupu, możemy w rezultacie uzyskać zwiększenie wydajności komputera porównywalne z zastosowaniem procesora szybszego o nawet dwa modele. Oczywiście straci na tym stabilność, jeśli jednak wykonamy tuning prawidłowo, to ryzyko załamań systemu będzie niewielkie. Dalszą drogę do zwiększania wydajności stanowi overclocking, czyli zwiększanie częstotliwości taktowania poszczególnych podzespołów powyżej ich nominalnych częstotliwości pracy. Warto zauważyć, że o ile rozsądnie prowadzone próby i eksperymenty z tuningiem nie mogą spowodować żadnego trwałego uszkodzenia, to overclocking niesie ze sobą pewien poziom ryzyka (Każdy chyba słyszał o spalonych procesorach itp… Jednak nie bójmy się overclocking`u jak ognia, renomowane współczesne płyty główne same pilnują temperatury chociażby procesora by w razie czego odciąć mu prąd jak byśmy przesadzili).

Przygotowania do zmiany wydajności komputera w BIOSIE

Większość tuningowych zmian w komputerze wykonywana jest drogą zmian ustawień tzw. Setupu. Zanim rozpoczniemy jakiekolwiek eksperymenty z tymi zmianami, upewnijmy się, że konstrukcja płyty pozwala na przywrócenie ustawień fabrycznych w przypadku, gdy w trakcie wprowadzania zmian popełnimy błąd lub ustawimy parametry tak, że komputer wręcz nie będzie miał prawa działać. Większość płyt wyposażona jest w zworkę, której przełączenie powoduje reset ustawień, zapisanych przez Setup w jego pamięci. Jeśli nie potrafimy jej odnaleźć (zwykle wtedy, kiedy jej najzwyczajniej nie ma), wtedy czytamy uważnie instrukcję do płyty. Niektóre BIOS-y pozwalają w takiej sytuacji zrobić reset ustawień przez włączenie zasilania przy naciśniętym którymś z klawiszy ? najczęściej jest to [Insert]. Jeśli uda się znaleźć taką opcję, warto jeszcze upewnić się, że działa ona w posiadanej konfiguracji ? np. w przypadku klawiatury dołączanej przez USB szanse na poprawne działanie tej funkcji są bliskie zera. Po takiej próbie czeka nas pracowite przywracanie pierwotnych ustawień (warto je przedtem zanotować), ale lepsze to niż nieodwracalna utrata kontaktu z płytą główną. Dopiero wtedy, gdy zyskamy pewność, że jesteśmy w stanie poradzić sobie po nieprawidłowym ustawieniu czegokolwiek, możemy przystąpić do dalszych prac. Trzeba również sprawdzić, przed przystąpieniem do prób, co właściwie posiadamy ? jakie są nominalne parametry pamięci, procesora i innych elementów. Znajomość tych danych może nam czasami oszczędzić niepotrzebnych prób i związanej z nimi straty czasu.

Wstępne testy

Przed przystąpieniem do tuningu i zabiegów overclockerskich warto poddać komputer testom, by móc później ocenić skuteczność wprowadzonych zmian. Również podczas wykonywania kolejnych operacji przydać się nam to może do oceny i wpływu na osiągi komputera. Bardzo wygodnym i użytecznym narzędziem jest wchodzący w skład benchmarku ScienceMark 2.0 MemTest, mierzący szybkość transmisji danych pomiędzy systemową pamięcią RAM i procesorem oraz opóźnienia przesłań tych danych. Trzeba pamiętać o tym, że oba parametry wpływają na wydajność systemu w co najmniej takim samym stopniu, jak przyspieszanie zegara procesora. Można również w tym samym celu posłużyć się programem Cachemem, który dostarcza bardziej szczegółowych wyników.
MemTest lub Cachemem pozwolą na ocenę bezpośredniego wpływu wprowadzanych zmian na szybkość transmisji i opóźnienia przesłań, warto jeszcze zaopatrzyć się w benchmark pozwalający oszacować ogólną wydajność komputera. Dobrym i niekłopotliwym testem tego typu może być uruchomienie cięższej aplikacji a jeśli nie posiadamy obecnie takowych gier to możemy użyć takich testów jak ScienceMark czy Pcmark.

Pierwszy Czynnik Ustawienie pamięci

Bardzo istotną dla wydajności grupą ustawień Setupu są parametry taktowania pamięci operacyjnej. W typowej konfiguracji komputera są one ustawiane automatycznie, zgodnie z informacjami przekazanymi sterownikowi pamięci w chipsecie przez moduł pamięci. Dane te przekazywane są przez protokół SPD (Serial Presence Detect) z modułu pamięci do chipsetu podczas inicjalizacji podsystemu pamięci po włączeniu komputera. Producenci z reguły definiują parametry pod kątem maksymalnej pewności i stabilności, stawiając wydajność na najodleglejszym planie. Pierwszym krokiem w próbach tuningu będzie więc odnalezienie i zastąpienie pierwotnej opcji by SPD opcją manual. Teraz mamy dostęp do wszystkich parametrów taktowania pamięci. Zaczynamy od ustawienia optymalnego przeplotu banków pamięci. Zwykle jeden moduł DIMM zawiera dwa banki, ustawiamy więc parametr Bank interleave zależnie od liczby zainstalowanych w komputerze modułów. Zwykle Setup podaje wszystkie dostępne w danej konfiguracji opcje, czyli 2 lub 4, spośród których wybieramy wyższą liczbę. Im intensywniejszy przeplot, tym wyższa efektywna przepływność pamięci.
Kolejnym ważnym parametrem jest CAS latency, czyli minimalne opóźnienie sygnału wybrania kolumny w matrycy pamięci. Większość modułów SDRAM ma w SPD wpisane CL=2,5, jednak moduły nawet średniej klasy z reguły pracują poprawnie również przy CL=2. Ustawiamy więc taką opcję, a wraz z nią zmniejszamy również kolejny parametr: CAS to RAS delay. Po wprowadzeniu takich zmian zapisujemy je Write changes and exit Setup i uruchamiamy komputer ponownie. Jeśli komputer wystartował prawidłowo, sprawdzamy uzyskane efekty. Zmiana CL z 2,5 na 2 i odpowiednia zmiana opóźnienia CAS to RAS powinny przynieść skrócenie maksymalnego opóźnienia transmisji o około 10% i zwiększenie przepływności odczyt/zapis o kilka procent. Jeśli teraz uruchomimy aplikację, to będziemy mogli równocześnie nie tylko ocenić uzyskany wzrost wydajności, ale przy okazji przeprowadzić podstawowy test stabilności systemu z nowymi ustawieniami. Po doprowadzeniu do optimum parametrów podsystemu pamięci, w procesie tuningu komputera na poziomie Setupu, pozostaje niewiele do zrobienia. Warto jednak jeszcze włączyć tryb Fast Writes w obsłudze AGP. Pewien nieznaczny wzrost wydajności w bardzo bogatych graficznie grach i w programach bardzo rozrzutnie używających pamięci operacyjnej, ale w ograniczonym stopniu korzystających z grafiki, można uzyskać dopasowując do ich wymagań parametr AGP aperture size. Określa on obszar systemowej pamięci RAM, który jest dostępny dla transmisji przez AGP w trybie bezpośrednim. Standardowe ustawienie 64 MB stanowi dla przeciętnego użytkownika optimum, jeśli jednak zamierzamy grać w cięższe gry to ze względu na bogactwo tekstur, które będą przesyłane przez AGP, powinniśmy ten parametr zwiększyć. Jeśli natomiast głównym zadaniem komputera mają być na przykład obliczenia wytrzymałościowe konstrukcji, wykonywane metodą elementów skończonych, to ustawienie AGP aperture size na minimalną wartość przyniesie nam skrócenie kilkugodzinnych obliczeń o przynajmniej kilkadziesiąt sekund.

Gdy nie korzystasz z jakichś urządzeń w komputerze, niema sensu ich instalować np. drukarka, karta telewizyjna.
Pod taśmę, na której jest podłączony dysk twardy, nie powinno być podłączone inne wolniejsze urządzenie, ponieważ złącze IDE pracuje w takim trybie w jakim pracuje najwolniejsze urządzenie podłączone do niego (na płytach gł. są przeważnie dwa porty IDE a więc nie ma większego problemu) (Bardziej zaawansowane płyty posiadają przeważnie po 3 wejscia na tasmy obsługujące po 2 urządzenia ide (w sumie 6 urządzeń IDE – lecz mało kto w domu jest w tanie wykorzystać taki układ). Nie dopuść do zakurzenia, oraz zaplątania w kablach wnętrza komputera (w skrajnych przypadkach może być to przyczyną zawieszania się maszyny). W momencie, gdy w komputerze jest sporo kabli poplątanych ze sobą, cyrkulacja powietrza wewnątrz komputera jest utrudniona. Z tym wiąże się wzrost temperatury procesora i w skrajnych przypadkach jego niestabilna praca (Obecne obudowy mają przeważnie fabrycznie monotowane tuby z wentylatorami podającymi powietrze z zewnątrz centralnie do wnętrza komputera na procesor czy karte graficzną eliminując tym problemy z cyrkulacją i temperaturą powietrza wewnątrz obudowy).

Zmiana Ustawień W BIOSIE - przykład:
1. W zakładce BIOS FEATURES SETUP: sprawdzamy czy pamięć cache procesora jest włączony jeśli nie to przełączamy go na enable.
2. W zakładce CHIP FEATURES SETUP: czas dostępu do RAMu „DRAM Timing” ustawiamy na TURBO.
3. W zakładce CHIP FEATURES SETUP: można spróbować zmniejszyć „SDRAM Cycle Length” na 2.
4. W zakładce CHIP FEATURES SETUP mogą się też znajdować ustawienia związane z ustawieniami AGP, należy sprawdzić czy wszystko jest w porządku (AGP może być ustawione na 1x co przy zastosowaniu np. G-Force2GTS da marne wyniki dlatego warto sprawdzić czy AGP jest ustawione na 4x - pod warunkiem że tyle obsługuje płyta).
5. W zakładce CHIP FEATURES SETUP: „AGP Aperture Size” ustaw na 1/2 lub 1/4 ilości RAMu zainstalowanego w komputerze.
6. W zakładce INTEGRATED PERIPHERALS: sprawdź czy wszystkie opcje związane z trybem pracy urządzeń są ustawione na AUTO.

Podkręcanie kart graficznych:
Jest o wiele prostsze bezpieczniejsze niż podkręcanie CPU, lecz zdecydowanie mniej wydajne (Często pomimo tego że przesadzimy z podkręcaniem karty nic jej się złego nie stanie). Podkręcanie grafiki należy traktować jako dodatek do podkręconego procesora. Przyśpieszenie karty graficznej jest widoczne jedynie w programach wykorzystujących grafikę 3D, przede wszystkim w grach. Podkręcenia dokonuje się z poziomu Systemu operacyjnego (Windows'a) za pomocą specjalnego programu (niektóre nowsze płyty główne udostępniają możliwość zmiany zaawansowanych opcji karty graficznej z poziomu BIOS`u). Polecam "Power Strip", który współpracuje ze wszystkimi kartami graficznymi.

Krok po kroku:
Najpierw należy zainstalować program
Następnie włączenie go
W zależności od wersji programu procesora graficznego i pamięci najpierw trzeba przejść na odpowiednią zakładkę
Zwiększać częstotliwość pamięci i procesora graficznego należy co 5MHz za każdym razem zatwierdzając operację i włączając jakąś grę bądź program testujący, na około 5min aby sprawdzić czy nie pojawiają się błędy w postaci podłużnych lub porzecznych zniekształceń, różnego rodzaju migoczących kwadracików lub zawieszania się komputera
Gdy po kolejnym podniesieniu prędkości o 5Mhz wystąpią jakieś problemy to wtedy należy zmniejszyć jedną z wartości o 10MHz. Nie ma znaczenia jaką, po prostu metodą prób trzeba ustalić którą z podkręcanych rzeczy nie da się już więcej podkręcić pamięć czy procesor graficzny. Gdy po ponownym włączeniu gry problemy znikną a zmniejszona prędkość pamięci jest teraz to wiadomo już że pamięć należy zostawić na częstotliwości o 10MHz lub mniejszej niż ta na której wystąpiły problemy Po ustaleniu krytycznej wartości dla np. pamięci, można zabrać się za dalsze podkręcanie drugiej wartości w czyli w danym przykładzie będzie to procesor graficzny karty, aż dojdzie się do momentu kiedy pojawią się problemy. I z tą częścią (z procesorem graficznym) postępuje się tak samo, czyli zmniejszanie częstotliwość o 10MHz i sprawdzanie czy wszystko jest w porządku. Jeżeli posiadamy kartę 3Dfx, to po osiągnięciu pierwszej krytycznej wartości jesteśmy zmuszeni zaprzestać dalszego podkręca, ponieważ w tych kartach prędkość pamięci jest zawsze równa prędkości procesora graficznego (suwaki przesuwają się równocześnie)
W przypadku kart graficznych, których pamięć lub procesor graficzny da się podkręcić o mniej 20 MHz, należy po pojawieniu się błędów zmniejszyć prędkość o 5 MHz a nie o 10 MHz Jeżeli po wyciśnięciu z karty graficznej maksymalnej prędkości wszystko działa poprawnie, a dopiero po dłuższym czacie grania pojawiają się problemy w postaci błędów grafiki lub zawieszania się komputera, wtedy pozostaje albo usprawnieni chłodzenia albo zmniejszenie prędkości taktowania Gdy po dłuższym czasie grania nie pojawią się problemy, to na wszelki wypadek należy sprawdzić jaką temperaturę osiąga procesor karty. Najlepiej sprawdzić to dotykając radiatora na procesorze (Dla mneij wczutych polecam odpuszczenie tego elementu z powodu możliwości zatłuszczenia/dotknięcia tego nie trzeba, a co za tym idzie możliwości uszkodzenia). Należy również zauważyć, że procesor karty graficznej wytrzymuje większą temperaturę niż zwykły procesor (W zależności od karty graficznej temperatury są różne). Jednak gdy po dotknięciu procesora (radiatora) natychmiast zaczyna parzyć w palce, należy zamontować dodatkowe chłodzenie.

Po każdym podkręcaniu należy zrobić test stabilności:

Po każdym etapie zmian ustawień należy przeprowadzić podstawowy test stabilności systemu, polegający na uruchomieniu dość wymagającej aplikacji. Jednak to nie wystarcza ? po zakończeniu tuningu trzeba jeszcze przeprowadzić poważniejszy test stabilności, trwający przynajmniej kilka godzin. Dopiero pozytywny wynik takiego testu da nam podstawę do wiary w to, że nasz komputer po tuningu nie będzie płatał niemiłych figli. Co można uznać za miarodajny test? Podstawowym testem może być wykorzystanie gry z naprawdę ciężką grafiką i wymaganiami sprzętowymi na full detal lub specjalistyczne programy pomiarowe. Można również użyć programu Stability Test, angażującego całość zasobów komputera. Kiedy już będziemy w pełni przekonani o tym, że komputer działa prawidłowo, miło będzie powtórzyć te same testy, które wykonaliśmy na początku po to, żeby ucieszyć się uzyskanymi wynikami. Uzyskanymi za darmo, jedynie kosztem niewielkiego nakładu pracy. Tuning systemu należy wykonywać stopniowo, po każdej serii zmian sprawdzając, przynajmniej w podstawowym zakresie, stabilność pracy systemu i uzyskaną poprawę osiągów (Niektórzy overclockerzy pozostawiają komputer pod obciążeniem na co najmniej 24h). W przeciwnym razie łatwo może się zdarzyć, że wtedy, gdy w jakimś miejscu przesadzimy z ustawieniami w stosunku do możliwości podzespołów, będziemy musieli zaczynać prawie od początku, bo nie będziemy wiedzieć, gdzie tkwi błąd. Czasem również może się zdarzyć, że wprowadzona właśnie zmiana zamiast poprawy, powoduje pogorszenie osiągów, kolidując z inną, równolegle wprowadzoną zmianą.

Możemy także przyśpieszyć działanie komputera poprzez wykonanie operacji na systemie windows.

Przede wszystkim co najmniej raz na3 miesiące warto sformatować dysk i zainstalować WINDOWSa ponownie (Zależnie od posiadanej mocy operacyjnej można przeprowadzać tą czynność częściej bądź nawet wogule). Windows bowiem ma to do siebie, że szybko się zaśmieca. Oznacza to, że gdy zainstalujemy program, a później go odinstalujemy, to część plików i ustawień zostanie w systemie. Takie śmieci zmniejszają stabilność i szybkość systemu.
Najlepiej stworzyć na dysku co najmniej dwie partycje dzięki czemu przed sformatowaniem dysku „c” ważne rzeczy można przenieść na partycję „d”.
Na dysku należy utrzymywać porządek, czyli nie instalować zbędnych programów, odinstalować niepotrzebne (Polecam nie instalowac wogule wersji demo gier i oprogramowania).
Często pomaga defragmentacja dysku.
Należy pozbyć się wszystkich zbędnych skrótów, wyłączyć „activedesktop”, najlepiej w ogóle nie używać tapet.
W żadnym przypadku nie instalować różnych "skórek" na Windowsa czy też jakichś „niedorobionych” demowych gier.
Nie należy także stosowanie programów. które mają za zadanie nie dopuścić do zawieszenia komputera itp. Bardzo często są one problemem zaważającym na stabilności systemu.
W Menu Start -> Uruchom wpisać należy "msconfig" i wciśnąć Enter. Należy wejść na zakładkę Autostart, a wtedy ukarze się lista programów, które uruchamiają się wraz z Windowsem. Należy odznaczyć te, które są zbędne, ale nie należy przesadzać. Znajdują się tam bowiem programy systemowe, które odpowiadają między innymi za ładowanie ikony głośniczka służącego do regulacji głośności dźwięku (SystemTray), sprawdzanie poprawności rejestru systemowego (w Windows 98/Me: ScanRegistry), i inne.
Rejestr systemowy zawiera najważniejsze informacje dotyczące konfiguracji systemu. Rejestr ten ładowany jest do pamięci przy starcie komputera. Bardzo często może on mieć pojemność od 2 do 5 MB w zależności od zainstalowanych programów. Największym problemem jest jednak to, że w momencie odinstalowania programu rozmiar rejestru nie zmienia się Należy samemu dokonać jego optymalizacji. Aby to zrobić pod Windows'a 98 należy uruchomić DOS w trybie rzeczywistym (przy starcie F8 i "Tylko wiersz poleceń"), a następnie uruchomić program SCANREG /fix (w katalogu Windows\Command). Program ten dokona za nas optymalizacji plików rejestru zmniejszając ich pojemność czasami nawet o 500 KB. Aby to samo zrobić pod Windows'a Me: Menu Start -> Uruchomić należy i wpisać "scanregw /fix". Gdy pojawi się komunikat o konieczności zrestartowania systemu, naciśnijmy jTAK. Program wtedy dokona optymalizacji i spowoduje ponowne uruchomienie.

Wejść też należy do właściwości komputera tam znaleźć trzeba opcję „pamięci wirtualnej”,i ustawić na minimalną wartość oraz maksymalną. Spowoduje to utworzenie stałego pliku wymiany.
Wejść tez należy do Panelu Sterowania -> System -> zakładka Wydajność -> przycisk System plików. Znajduje się tam opcja "Typowa rola tego komputera" którą ustawić należy "Serwer sieciowy".
Spowoduje to przyśpieszenie pracy dysku.
Oczywistą sprawą jest stosowanie jak najnowszych sterowników do urządzeń, szczególnie karty graficznej.
Mamy nadzieje że te porady pomogą wam w częściowym przyspieszeniu pracy waszego sprzętu. Pamiętamy również by z niczym nie przesadzać i nie robić niczego co zmienia taktowania procesorów bez chwilowego zastanowienia. Pamiętamy również o tym że cały projekt HSware.pl w raz z pod-stronami i ludzmi je tworzącymi nie ponosi odpowiedzialności za wynikłe szkody.